Kasteel Boekenberg

HOF VAN PLAISANTIE

De oudste vermelding van het kasteel ‘Boekenberg’ gaat terug tot het midden van de 16de eeuw. Een verkoopakte van 13 januari 1555 spreekt van de aankoop van ‘eene speelhuyse van playsantie, hove, bogaerde, etc.’ door Jiëronymus van den Manacker. Hij is één van de vele Antwerpse notabelen die vanaf de 16de eeuw zijn toevlucht zoekt in een zogenoemd lustslot buiten de stadspoorten, in de groene omgeving rond Antwerpen.

Het 16de-eeuwse lustslot van Boekenberg wordt achtereenvolgens door verschillende families bewoond. In 1749 erft Maria Theresia Carolina Knijff (1705-1755), dochter van de toenmalige Antwerpse burgemeester Jacobus Gerardus Knijff, het lusthof en aanhorigheden via haar eerste man, Jan Carlo van Bosschaert (..- 1749). Maria Theresia ontplooit zich tot bouwheer en laat het lusthof verbouwen tot het rococo-kasteel zoals het er vandaag nog staat. Het ontwerp van het kasteel is toe te schrijven aan Jan Peter van Baurscheit de Jonge, of zijn neef, Engelbert Baets.

Het kasteel krijgt in de loop van de eeuwen verschillende eigenaars, die het kasteel naar hun smaak herinrichten of verbouwen. In het midden van de 20ste eeuw wordt het kasteel een thuis voor vele ouderen als rust-en verzorgingstehuis.

HAALBAARHEIDSSTUDIE

In opdracht van vzw Symbiosis maakte Steenmeijer architecten een haalbaarheidsstudie op voor hun sociaal woonproject in het kasteel van Boekenberg. Het is al meermaals bewezen dat een degelijke haalbaarheidsstudie de slaagkansen van een  herbestemming aanzienlijk verhoogt, zowel op korte als op lange termijn. Tijdens een herbestemmingstraject moeten voortdurend keuzes worden gemaakt, soms met grote impact. Een dergelijke keuze kan alleen gemaakt worden door een goed inzicht te verkrijgen in wat de site zo uniek maakt.

Het team keek in deze studie eerst naar de bescherming van het kasteel en haar omgeving, en de erfgoedwaarden die tot deze beschermingen hebben geleid. Daarnaast maakten ze een doorgedreven studie van het gebouw en haar huidige toestand van waaruit een visie op de herbestemming van het kasteel is ontwikkeld. Samen met Rooilijn Architectuur en Polygoon architectuur werd de visie uiteindelijk omgezet in enkele ontwerpopties. 

COHOUSINGPROJECT

Het kasteel van Boekenberg zal vanaf eind 2020 worden omgevormd tot een cohousingproject voor bewoners in hun tweede levenshelft. Er worden in het kasteel namelijk negen nieuwe, compacte wooneenheden voorzien. Ze zullen variëren in grootte en ruimtelijkheid. De wooneenheden worden verder aangevuld met een groot aandeel gemeenschappelijke ruimtes zoals o.m. een eetkeuken, een ontmoetings- en leefruimte, gasten- en zorgkamers, wasruimte, fietsen- en afvalberging en een terras. Het project zal daarenboven ook een maatschappelijke buurtfunctie vervullen door het publiek op een natuurlijke manier in het project te betrekken en door het organiseren van verschillende activiteiten die afgestemd zijn op de locatie, het gebouw en de toekomstige bewoners.

Het herbestemmingsproject voorziet naast een herinrichting van het kasteel ook in het opwaarderen van het aanwezige erfgoed. De erfgoedwaarden van het kasteel blijven bewaard en worden hersteld.

Steenmeijer architecten bundelt in dit project de krachten met Rooilijn architecten en Polygoon architectuur. Beide ontwerpbureaus zijn gevestigd in Antwerpen. Met een interdisciplinaire aanpak leggen de architectenbureaus hun gezamenlijke expertise in de schaal.